Yeni Alman hükümetinin ABD, Rusya ve İsrail siyasetleri nasıl olacak?

Sakarya Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kemal İnat, Almanya‘da kurulan yeni hükümetin dış siyasetinin nasıl şekilleneceğini AA Tahlil için kaleme aldı.

***

Almanya‘da ana muhalefet partisi AfD’nin ( Almanya için Alternatif) Anayasayı Müdafaa Teşkilatı tarafından “kesin çok sağcı” (gesichert rechtsextremistisch) olarak tanımlandığı bugünlerde, CDU (Hıristiyan Demokrat Birliği) Başkanı Friedrich Merz’in Başbakanlık misyonunu yürüteceği yeni koalisyon hükümeti vazifeye başlayacak.

Merz’in koalisyon ortakları ise partinin Bavyera ayağını oluşturan CSU (Hıristiyan Sosyal Birliği) ve bir evvelki hükümeti oluşturan koalisyonun büyük ortağı SPD ( Almanya Sosyal Demokrat Partisi) olacak. Koalisyon görüşmeleri tamamlandı, bu hafta yapılacak oylamada yeni “büyük koalisyonun” (grosse Koalition) Federal Meclis’te güvenoyu almasına kesin gözüyle bakılıyor.

Almanya‘nın en köklü iki partisi olan CDU/CSU ile SPD ortasındaki koalisyonlara “büyük koalisyon” deniliyor lakin SPD’nin son yıllarda yaşadığı kan kaybı onu en büyük partiler ortasındaki yerinden ettiği için artık bu tarifin ne kadar gerçek olduğu tartışılır. Çünkü çok sağcı ve yabancı düşmanı olan AfD son parlamento seçimlerinde aldığı yüzde 20,8 oyla artık Almanya‘nın ikinci büyük partisi pozisyonuna yükselmiş durumda. Şubat ayında yapılan seçimlerde yalnızca yüzde 16,4 oy alabilen SPD ise koalisyonun küçük ortağı olarak hükümete katılmak zorunda kaldı.

Alman iç siyasetine ABD müdahalesi

Ülkenin ikinci büyük partisi ve ana muhalefet partisi pozisyonuna yükselmiş AfD’nin “kesin çok sağcı” ilan edilmesi, kapatılması istikametinde yeni bir sürecin başlayabileceği manasına gelirken Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) bu karara reaksiyon vermesi ise Berlin’de misyona yeni başlayacak hükümetin dış siyasetindeki kıymetli zorluklardan birine işaret ediyor.

Alman hükümetinin muhalefeti izlemek ve baskı altına almak için istihbarat teşkilatına yeni yetkiler vermesini ABD Dışişleri bakanı Marco Rubio, “demokrasi değil zorbalık (Tyrannei)” diyerek ağır formda eleştirdi ve Almanya‘nın bu siyasetini değiştirmesini istedi. ABD Lider Yardımcısı JD Vance ve Danışman Elon Musk da Alman hükümetinin siyasetini eleştirerek AfD’ye takviye verdiler.

ABD’nin daha seçim sürecinde bilhassa Vance ve Musk’ın AfD’yi destekleyen açıklamaları ve hareketleriyle Almanya‘nın iç siyasetine müdahil olması Berlin’de önemli bir rahatsızlık ve tasaya neden olmuştu. ABD idaresinin ekonomi siyasetlerinin Almanya‘yı ve Avrupa Birliği’ni (AB) çok zorlayacağı konuşulurken Washington’un direkt Avrupa siyasetine müdahale etmesi ve çok sağcı partileri ve siyasi hareketleri desteklemesi ABD Başkanı Donald Trump’ın başkanlık periyodunun Avrupalılar açısından hayli güç geçeceğine işaret ediyordu. Rubio’nun AfD konusundaki son açıklamaları ise Washington’un müdahaleci halinin devam edeceğini gösterdi.

Hükümetin yeni siyaseti: “Denge”

Bu müdahaleci tutum konusunda yeni Alman hükümetinin nasıl bir siyaset izleyeceğine baktığımızda, bu süreçte koalisyonun büyük ortağı Hıristiyan Demokratların belirleyici olacağını görürüz. Yeni hükümette hem Başbakan hem de Dışişleri bakanı CDU’dan olacak. Bu durum uzun bir ortadan sonra dış siyasette çok başlılığın ortadan kaldırılması manasına geliyor çünkü 1966’dan beri kurulan koalisyon hükümetlerinde Dışişleri Bakanlıkları daima koalisyonun küçük ortağına veriliyordu ve bu da ortak hareket edilmesi önünde pürüz oluşturuyordu.

Son koalisyon hükümetinin Yeşiller Partisine mensup Dışişleri bakanı Annalena Baerbock ile Başbakan Olaf Scholz ortasında bilhassa Rusya siyaseti konusunda yaşanan büyük rekabet bu duruma örnek gösterilebilir. Artık birebir partiye mensup yeni Başbakan Merz ile Dışişleri bakanı Johann Wadephul’un uyum içerisinde çalışacak olmaları güç vakitlerde Almanya için bir avantaj olabilir.

Yeni hükümetin Washington’dan esen sert rüzgarlar karşısındaki siyasetini en yeterli tabir edecek söz “denge” olacaktır. Hıristiyan Demokrat siyasetçilerin idaresi altında Almanya kendisini bu sert rüzgar karşısında korunmasız bırakmak istemeyecektir. Bir yandan ABD ile görüşme ve uzlaşı kanallarını açık tutmaya çalışırken bir yandan da AB ve İngiltere ile birlikte Washington karşısında ekonomik ve güvenlik çıkarlarını müdafaaya çalışacaktır.

Ayrıca iktisat ve savunma harcamalarına tahsis edeceği ek kaynaklarla Almanya’nın kapasitesini ve direncini süratli bir biçimde artırmayı hedefleyen Berlin, bir taraftan da artık ABD’deki popülist Trump iktidarının doğal bir müttefikine dönüşen AfD’ye baskıyı artırarak Washington’un Alman siyasetine nüfuz etme imkanlarını ortadan kaldırmaya çalışacaktır.

Ancak ABD’nin alışılagelmişin çok ötesinde ve direkt Almanya siyasetine müdahaleleri yeni hükümet devrinde Almanya-ABD ilgilerini en fazla zorlayacak faktör olacak üzere görünüyor. ABD’ye ihracatı 163 milyar dolara ulaşan Almanya için Amerikan pazarı epeyce değerlidir.

Buna ek olarak, hala Washington’un güvenlik dayanağına muhtaçlık duymasından ötürü Berlin’in ABD’den gelen siyasi müdahalelere çok sert karşılık verme bahtı da bulunmuyor. Bu da Trump’ın “dünyayı istedikleri üzere dizayn etme” hevesindeki popülist takımını cesaretlendiriyor.

Berlin Moskova karşısında geri adım atacak mı?

Merz-Wadephul ikilisinin Rusya siyasetinin nasıl şekilleneceği konusuna bakıldığında ise her iki siyasetçinin de Moskova’ya karşı Scholz’a nazaran daha sert ve Baerbock’a nazaran ise daha temkinli bir siyaset izleyeceklerini söylemek mümkündür.

Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle Rusya ile karşı karşıya gelmenin Alman iktisadına değerli ziyanlar verdiği ve ülkeyi önemli bir güvenlik krizine soktuğu kesin lakin krizde gelinen nokta itibariyle Berlin’in Moskova karşısında geri adım atması öteki güvenlik risklerini de doğuracağı için bu türlü bir adım şimdi sıkıntı görünüyor. Almanya bu yüzden İngiltere ve Fransa ile birlikte Rusya’ya karşı baskı siyasetini sürdürmeye çalışıyor.

Ancak Trump’ın Başkanlığı devralmasıyla birlikte ABD’nin Rusya’ya karşı Avrupalılarla senkronize çalışmaya son vermesi Almanya ve öteki Avrupa ülkelerini Rusya karşısında önemli oranda zayıflattı. Ama Rusya-Ukrayna Savaşı’nı istediği üzere kısa müddette çözmeye muvaffak olamayan Trump’ın Rusya’ya karşı siyasetini sertleştirmeye yönelmesi ihtimali Almanya ve öbür Avrupalılar için bir çıkış noktası olabilir.

-Yeni hükümetten soykırım desteği

Merz ve Wadephul’un açıklamaları, yeni Alman hükümetinin İsrail‘in Gazze halkına karşı gerçekleştirdiği soykırım ve başka bölge ülkelerine yönelik saldırganlığı konusundaki siyasetinin ise evvelki Alman hükümetinden de daha İsrail yanlısı olacağını gösteriyor.

Scholz hükümetinin İsrail katliamlarına verdiği takviye memleketler arası kamuoyu tarafından eleştirilmişti lakin yeniden de o hükümet periyodunda Memleketler arası Ceza Mahkemesi (UCM) tarafından hakkında tutuklama kararı verilen İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Almanya’yı ziyaret etmesi pek mümkün görünmüyordu.

Yeni Başbakan Merz ise Netanyahu’nun Almanya’yı ziyaret etmesi durumunda tutuklanmayacağını söyleyerek memleketler arası hukuka meydan okuyan bir hal içerisinde. Merz’in Dışişleri bakanı olarak önerdiği Wadephul da emsal bir hal içerisinde. O denli ki Wadephul, Ekim 2023 sonundaki BM Genel Heyeti’nde kabul edilen ateşkes kararında İsrail ve ABD ret oyu kullanırken Almanya’nın çekimser oy kullanmasını “İsrail ve ABD’yi yalnız bıraktık” sözleriyle eleştirmiş, Dışişleri bakanı Baerbock’u “cesaretsiz” davranmakla suçlamış ve ateşkese karşı çıkılması gerektiğini savunmuştu.

Merz-Wadephul ikilisinin bu duruş ve açıklamalarından, İsrail’in soykırım siyasetine takviye vermek suretiyle ABD’deki Siyonist lobinin sempatisini kazanmayı hedefledikleri ve bu biçimde Trump idaresinden Almanya’ya yönelecek baskıları azaltmaya çalışacakları iddia edilebilir.

[Prof. Dr. Kemal İnat, Sakarya Üniversitesi Öğretim Üyesidir.]

Makalelerdeki fikirler muharririne aittir ve Anadolu Ajansının editoryal siyasetini yansıtmayabilir.